Η Φοροδιαφυγή ως Αποδιοπομπαίος Τράγος

 

Στον δημόσιο λόγο, η φοροδιαφυγή έχει αναδειχθεί σε βολικό αποδιοπομπαίο τράγο της ελληνικής οικονομίας. Η αφήγηση είναι απλή και αφοπλιστική: οι «κακοί» φοροφυγάδες ευθύνονται για το δημοσιονομικό έλλειμμα, και η εξάλειψή της θα οδηγούσε στην αναγέννηση του Κράτους Πρόνοιας ως διά μαγείας.

Ωστόσο, η πραγματικότητα απομακρύνεται από τη στενή, λογιστική προσέγγιση. Η οικονομική ζωή διαμορφώνεται μέσα σε μια σιωπηρή καθημερινή συμφωνία ανάμεσα στον καταναλωτή και τον μικρομεσαίο ή αυτοαπασχολούμενο επαγγελματία. Αυτές οι μικρές, αφορολόγητες υπηρεσίες της γειτονιάς κρατούν χαμηλό τον τελικό λογαριασμό του νοικοκυριού.

Το κρίσιμο ερώτημα τίθεται όταν εξετάζουμε τις συνέπειες της υποτιθέμενης απόλυτης φορολογικής ευταξίας. Η οικονομική λογική είναι αδυσώπητη: ο ΦΠΑ και οι επιβαρύνσεις θα μετακυλιστούν στην τιμή του προϊόντος ή της υπηρεσίας. Συνεπώς, ο καταναλωτής, στην προσπάθειά του να γίνει πιο «τίμιος», θα βρεθεί αδίκως φτωχότερος. Αυτό είναι το πρώτο, σκληρό τίμημα της «κάθαρσης».

Άλλωστε, η εμπειρία των τελευταίων ετών δείχνει ότι, επί κυβέρνησης Μητσοτάκη, παρά τη σημαντική αύξηση των φορολογικών εσόδων, η αγοραστική ικανότητα του μέσου καταναλωτή έχει υποχωρήσει στο πάτο της ΕΕ, επιβεβαιώνοντας πως τα περισσότερα έσοδα δεν μετατράπηκαν σε ανακούφιση του πολίτη.

Επομένως, το ζήτημα μετατοπίζεται από την ηθική της φοροδιαφυγής στην ηθική της κρατικής διαχείρισης. Ας υποθέσουμε ότι τα κρατικά ταμεία γεμίζουν με επιπλέον έσοδα. Πού καταλήγουν; Τα σενάρια είναι τρία:

1. Η Πορεία προς το Πλεόνασμα: Τα χρήματα μένουν στα ταμεία για να αυξηθεί το πρωτογενές πλεόνασμα ή δαπανώνται σε εισαγωγές αμφίβολης εθνικής ωφέλειας. Σε αυτή την περίπτωση, ο πολίτης επιβαρύνθηκε με αυξημένες τιμές χωρίς καμία επιστροφή. (φτωχοποίηση επί Μητσοτάκη).
2. Η Λογική της Χειραγώγησης: Μέρος των εσόδων επιστρέφει ως επιδόματα, όχι με γνώμονα τη δικαιοσύνη, αλλά την εκλογική χειραγώγηση. Ο πολίτης πληρώνει ακριβότερα γενικά, για να λάβει πίσω ένα ψίχουλο επιλεκτικά, οδηγώντας σε φτωχοποίηση και ανισότητα. (επιδόματα Μητσοτάκη).
3. Η Αθροιστική Ισορροπία: Στη βέλτιστη των περιπτώσεων, το κράτος μειώνει τον ΦΠΑ, επιστρέφοντας ακριβώς ό,τι πήρε, με αποτέλεσμα μηδενικό κέρδος ή ζημιά. (Φανταστικό σενάριο επι Μητσοτάκη).

 

Εφόσον η καλύτερη δυνατή εκδοχή είναι να παραμείνουμε στο μηδέν, ποιος ο λόγος να ρισκάρουμε την πτώση στα χειρότερα σενάρια;

Η αλήθεια είναι απλή: χωρίς έναν προνομοθετημένο, αυτόματο και διαφανή μηχανισμό επιστροφής των εσόδων στον καταναλωτή, η πάταξη της φοροδιαφυγής κινδυνεύει να γίνει ένα νέο βάρος στον ίδιο άνθρωπο που ήδη πιέζεται.

Το ζητούμενο, λοιπόν, δεν είναι η ποινικοποίηση της γειτονιάς, αλλά η οικοδόμηση εμπιστοσύνης μέσω ενός συμβολαίου ειλικρίνειας: κάθε πρόσθετο ευρώ από τη φορολογική συμμόρφωση πρέπει να μετατρέπεται —μηχανικά και διαφανώς— σε μικρότερο κόστος ζωής. Διαφορετικά, απλώς αλλάζουμε την ορολογία της φτώχειας, ενώ το μέγεθός της παραμένει ίδιο ή και μεγαλώνει.