Επιστροφή στον προστατευτισμό

Αν πριν τρία χρόνια μιλούσε κάποιος κατά τις ελεύθερης αγοράς θα έμοιαζε γραφικός. Η καταναλωτική ευημερία που ζούσαμε (πλαστή) αποτέλεσμα τις ελεύθερης αγοράς θεωρείτο δεδομένη και διαχρονική. Κάθε σκέψη για έλεγχο και περιορισμό της αγοράς ήταν τουλάχιστον αναχρονιστική, και κάθε κακό που παρατηρούσαμε το αποδίδαμε σε κάποιο περιορισμό.

Το λογικό όμως είναι όταν ένα οικονομικό μοντέλο αποτυγχάνει στην πράξη, στην εφαρμογή του, να απορρίπτεται. Όταν λέω αποτυγχάνει φυσικά εννοείται για την μεγάλη μερίδα του λαού, για κάποια συντεχνία ή κάποια ολιγαρχία μπορεί να είναι άκρως επιτυχημένο. Για παράδειγμα ο σοσιαλισμός της Σοβιετικής Ένωσης δοκιμάστηκε πολλά χρόνια και απέτυχε. Για να μη παρεξηγηθώ δεν έχω καμία ένσταση πάνω στο θεωρητικό μοντέλο αλλά εκ του αποτελέσματος κρινόμενο κατέρρευσε. Δικαιολογίες υπάρχουν πολλές, αλλά όλες είναι πάλι σε θεωρητικό επίπεδο. Μορφές σοσιαλιστικής διαχείρισης δοκιμάστηκαν και στη χώρα μας τη δεκαετία του 80 και όλες απέτυχαν. Ποιός δεν θυμάται τις κοινωνικοποιήσεις των βιομηχανιών ή τους συνεταιρισμούς των αγροτών. Αναχρονιστικό είναι να επιμένεις σε κάτι που δοκιμάσθηκε και απέτυχε.

Με την ίδια λοιπόν λογική πρέπει να εξετάσουμε την ελεύθερη αγορά που είναι το υπάρχον οικονομικό σύστημα. Το πόσο επιτυχημένος είναι πλέον γίνεται φανερό από την προηγούμενη ανάρτηση. Η ανάλυση του Andy Xie από την καπιταλιστή σκοπιά αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα για το αδιέξοδο που οδηγούμαστε ιδιαίτερα εμείς της νότιας Ευρώπης. Όλο το άρθρο είναι ρεαλιστικό και δεν αφήνει ουσιαστικά περιθώρια για να ελπίζουμε σε κάτι καλύτερο μέσα στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση. Η κρίση που βιώνουμε είναι το αποτέλεσμα αποτυχίας του νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποιημένης αγοράς. Λογικά πριν φτάσουμε στην πλήρη εξαθλίωση πρέπει να την απορρίψουμε βάζοντας όμως κάτι άλλο στη θέση του.

Πριν επιβληθεί το οικονομικό μοντέλο της τελείως ελεύθερης αγοράς είχαμε μια σχετικά ελεύθερη αγορά. Δεν υπήρχαν αποκλεισμοί απλά περιορισμοί. Δασμοί που προστάτευαν την εγχώρια παραγωγή από τον αθέμιτο ανταγωνισμό και ποσοστώσεις στις διακρατικές συναλλαγές για να υπάρχει μια σχετική ισορροπία στα εμπορικά ισοζύγια. Οι αγορές ήταν ελεύθερες όχι όμως ασύδοτα «αυτορυθμιζόμενες». Η παγκόσμια οικονομία ήταν ελεγχόμενη και προστατευμένη. Με αυτό το οικονομικό μοντέλο οι κοινωνικοί αγώνες δικαιώθηκαν και δημιουργήθηκε αργά και σταθερά ένα κράτος πρόνοιας ένα κράτος υγιών παροχών. Ο λόγος που αυτός ο προστατευμένος καπιταλισμός μεταλλάχθηκε στο νεοφιλελεύθερο μοντέλο που ζούμε δεν ήταν επειδή απέτυχε. Αντιθέτως μάλιστα οι συνθήκες διαβίωσής μας συνεχώς βελτιώνονταν συνεπικουρούμενες από την μακροχρόνια ειρήνη και τις τεχνολογικές εξελίξεις. Όμως το μεγάλο παγκόσμιο κεφάλαιο δεν ήταν ευχαριστημένο. Έχανε πολλά από το κράτος πρόνοιας. Η απόδοση επίσης του κεφαλαίου δεν ήταν η αναμενόμενη. Τα διάφορα κράτη ή οι συνασπισμοί κρατών έχοντας τις οικονομίες τους προστατευμένες δεν τους επέτρεπε την τελείως ελεύθερη, ασύδοτης διακίνηση κεφαλαίων και αγαθών για την μεγιστοποίηση των κερδών. Έτσι επιβάλλεται η παγκοσμιοποίηση, τα οικονομικά σύνορα πέφτουν και το μεγάλο κεφάλαιο μεγιστοποιεί τα κέρδη του, εκμεταλλευόμενο τα μηδενικά εργατικά της ανατολής και τα υψηλά εισοδήματα της δύσης. Το απόλυτο νεοφιλελεύθερο μοντέλο.

Όμως πολύ σύντομα, απ ότι βλέπουμε, το μοντέλο της παγκοσμιοποιημένης αγοράς απέτυχε και τα κράτη φαλίρισαν. Δημιούργησε την μεγαλύτερη οικονομική κρίση και καλεί τους λαούς να πληρώσουν τον λογαριασμό αφαιρώντας κατακτήσεις δεκαετιών από τις κοινωνικές παροχές. Η ολιγαρχία όμως που κέρδιζε επιμένει και θέλει να στραγγίξει ότι έχει μείνει. Ακόμα και τώρα που η εξαθλίωση είναι προ των θυρών η ελεύθερη αγορά παραμένει στο απυρόβλητο, ούτε λέξη για προστατευτισμό. Καθημερινά ακούμε ότι διάφορες κοινωνικές ομάδες, ή το πολυέξοδο κράτος ή η διαφθορά είναι η αιτία της κρίσης. Σίγουρα παθογένειες πάντα υπήρχαν και θα υπάρχουν αλλά δεν είναι αυτές η αιτία της κρίσης, το αποτυχημένο νεοφιλελεύθερο μοντέλο της παγκόσμιας αγοράς φταίει. Για την ολοκλήρωση του στόχου του το μεγάλο κεφάλαιο έχει επιστρατεύσει πολλούς καλοπληρωμένους αυλικούς (πολιτικούς, ΜΜΕ, οικονομολόγους) για να προπαγανδίζουν καθημερινά τα συμφέροντά του διχάζοντας και αποπροσανατολίζοντας το λαό από την ουσία του προβλήματος, το αποτυχημένο νεοφιλελεύθερο μοντέλο.

Εμείς όμως συνεπείς με τη λογική που απέρριψε κάποτε τον υπαρκτό σοσιαλισμό πρέπει τώρα να απορρίψουμε και την υπαρκτή νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση. Η επιλογή της προστατευμένη αγοράς ήταν ένα σχετικά επιτυχημένο μοντέλο. Η επιστροφή λοιπόν σε μια μορφή προστατευμένης οικονομίας, μιας ελεγχόμενης αγοράς, δεν είναι οπισθοδρόμηση, δεν είναι αναχρονισμός, είναι η λογική δοκιμασμένη επιλογή, η ρεαλιστικότερη λύση του προβλήματος για να συνεχίσουμε να δημιουργούμε μια καλύτερη κοινωνία .

Οι επικριτές του προστατευτισμού έχουν σαν κύριο επιχείρημα τον προστατευτισμό που εφαρμόσθηκε το 1930 με συνέπεια τον αποκλεισμό της Γερμανίας που στη συνέχεια δημιούργησε τον Β παγκόσμιο πόλεμο. Στη θέση μάλιστα της Γερμανίας σήμερα βάζουν την Κίνα. Το μεγαλύτερο λάθος κατά την γνώμη μου είναι ότι προσπαθούν να προβλέψουν μια ενδεχόμενη εξελίξει της παγκόσμιας οικονομίας αιτιοκρατικά η οποία όμως εξελίσσεται χαοτικά. Είναι αδύνατον να περιλάβεις όλους τους παράγοντες και τους μεταξύ τους συσχετισμούς σε μια εξίσωση για να βρεις το αποτέλεσμα. Κάνοντας παραδοχές μπορεί να έχεις ότι αποτέλεσμα επιθυμείς. Οι συνθήκες είναι τελείως διαφορετικές και διαλεκτικά μπορούμε συνθέτοντας τις αντιθέσει να αποφύγουμε τις ρήξεις.

Λογικά σκεπτόμενοι μάλιστα θα έπρεπε εμείς ο απλός λαός να εφαρμόσουμε τον προστατευτισμό στην πράξη. Απορρίπτοντας τις πολυεθνικές το γέννημα της ελεύθερης αγοράς και επιλέγοντας τα προϊόντα μας, θα ανατρέπαμε τα σχέδια του μεγάλου κεφαλαίου, με ήπιο τρόπο, χωρίς να περιμένουμε να το αποφασίσει κάποιος ηγέτης. Όμως η αλλοτρίωσή μας δεν μας αφήνει να σκεφθούμε λογικά.

Υπάρχει αντίλογος;

ΥΓ Δεν είμαι οικονομολόγος ή οικονομικός αναλυτής, ένας βιοτέχνης είμαι που προσπαθεί να καταλάβει τι πραγματικά φταίει και πως πρέπει να αντιδράσουμε για να μη χαθούν όλα.